To Studio Precarity σχεδιάζει την οπτική ταυτότητα της έκθεσης “όλα πρέπει να αλλάξουν. ΡΝΣ9”
H 9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης με τίτλο “όλα πρέπει να αλλάξουν. ΡΝΣ9” σε επιμέλεια Νάντιας Αργυροπούλου και διοργάνωση του MOMus–Μητροπολιτικού Οργανισμού Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης.
Η Μπιενάλε 9 απηχεί ένα κοινό(τοπο), επαναλαμβανόμενο, επείγον και εύθραυστο, πληθυντικό και πανταχόθεν διεκδικούμενο αίτημα/σύνθημα, την ίδια στιγμή που το υποβάλλει στη βάσανο της κριτικής ή καλύτερα στην πρακτική της προσοχής προς αυτό που αναδύεται, στη φροντίδα της μαρτυρίας και κατανόησής του, στην ακρίβεια που είναι αναγκαία για την προσέγγιση και υλοποίηση της πιο συλλογικά δίκαιης εκδοχής του.
Διερωτάται μέσα από όλα τα στοιχεία της για το πώς μπορεί να “γεμίσει” με νόημα μια φράση την οποία επικαλούνται εξίσου κοινωνικοί επαναστάτες και τεχνοφασίστες, διωκόμενοι ακτιβιστές και αυταρχικοί δημαγωγοί, ανταγωνιστικές κοινωνικές τάξεις, και αντιδιαμετρικές συλλογικές εκφράσεις. Με άλλα λόγια, πώς μπορούμε να διεκδικούμε την περιπλάνησή μας στην πολυπλοκότητα του κόσμου, το δικαίωμα στην άρνηση, στη χαρά που είναι αντίσταση, στη ζωή αντί της επιβίωσης, όταν όλα φαίνονται ασφυκτικά προδιαγεγραμμένα, απειλητικά παγιωμένα, συμμορφωμένα, ανελεύθερα, κατακτημένα; Ποια είναι η ριζοσπαστική νοημοσύνη που φτιάχνει (από πάντα), επίμονα, καθημερινά, διαφυγές στο επαναστατημένο έδαφος της αγάπης;
Το εν πολλοίς αμετάφραστο “waywardness” (η απείθαρχη κίνηση) της θεωρητικού και συγγραφέα Saidiya Hartman, και το έργο της Wayward Lives, Beautiful Experiments. Intimate histories of social upheaval εμπνέει ουσιαστικά την έκθεση για τον τρόπο με τον οποίο ανασυνθέτει και αφηγείται τις ιστορίες, την “τρομερή ομορφιά” της καταπιεσμένης και περιθωριοποιημένης μαύρης ζωής στις αρχές του 20ού αιώνα στη Νέα Υόρκη. Εκεί όπου “Μια επανάσταση σε ελάσσονα τόνο (in minor keys) ξεδιπλώθηκε στην πόλη με φορέα τις νέες μαύρες γυναίκες” ενώ μορφές αλληλεγγύης και αγάπης αναπτύχθηκαν έξω από τη σύμβαση και τον νόμο[1].
“Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο αγώνας μας για απελευθέρωση δίνεται με τη γλώσσα του φιλελευθερισμού”, σημειώνει σήμερα ο συγγραφέας και ακαδημαϊκός Fred Moten. Πώς μπορεί να είναι ζωτική και ζωογόνα, δραστική και μεταμορφική, ακριβής ως προς την αναφορά και την καταγωγή της αλλά όχι αυταρχική και αποκλείουσα η γλώσσα την οποία έχει οικειοποιηθεί βάναυσα ο γενοκτονικός, αποικιοκρατικός καπιταλισμός, η οικονομία της ελλειμματικής προσοχής και της φρενήρους αναπαράστασης; Πώς μπορεί να εκφράσει το παρά- (το δίπλα και πέρα από) το οποίο βιώνουμε, και να συνδέσει τις εναλλακτικές πολιτικές της απόλαυσης, τον θρήνο της απώλειας, τους παλιούς και νέους αγώνες για κοινωνική ισότητα και δικαιοσύνη, τις από-αναπτυξιακές, περιβαλλοντικά εστιασμένες πρακτικές κοσμοπολιτικής, τις queer προσεγγίσεις φροντίδας, τις ιθαγενείς παραδόσεις και τα αντιαποικιοκρατικά κινήματα, οικο-κοινωνικές συμμαχίες και τα αλληλέγγυα προτάγματά τους; Πώς μπορεί να δώσει δύναμη επιρροής στο καναρίνι που ειδοποιεί τον μεταλλωρύχο; Πώς μπορεί να εμπνεύσει (χωρίς να χειραγωγήσει) την επιθυμία ώστε να μην αρκείται στο πρέπον και το προτεινόμενο της θανατοπολιτικής;
Κατά κύριο λόγο η έκθεση δεσμεύεται, μέσα από την οπτική συχνότητα των έργων της, τις συναρθρώσεις, τις εμπλοκές και αντιθέσεις της, στην εξερεύνηση εναλλακτικών συγγενειών σκέψης, στην πιθανότητα ρηξικέλευθων αλλαγών και απελευθερωτικών διαφοροποιήσεων, στα είδη συλλογικής δράσης, ετοιμότητας και ριζοσπαστικής συμποιητικής που δεν εξομοιώνουν και δεν απομειώνουν τα πράγματα, στη μικρή κλίμακα που αλλάζει από τα κάτω και από μέσα τον κόσμο, στις ιστορίες καθημερινής απείθειας, αντίστασης, αγάπης, διαφυγής, ποιητικής.
Υλοποιώντας εκδοχές αυτού που έχει αναγνωριστεί ως αισθητική του σαστίσματος (aesthetics of bewilderment), η οποία φέρνει μαζί απόλαυση και διερώτηση, frictions (τριβές) όσο και fictions (μύθους), θόλωμα και διαύγεια, αισθητηριακή συμμετοχή αλλά και την απόσταση της κριτικής μυθοποιητικής (critical fabulation) της Saidiya Hartman, η 9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης αναπνέει έναν αέρα ζωντανεμένο από την πιθανότητα της επίμονης συνάθροισης, της ατίθασης σύναξης, της αισθητικής κοινωνικότητας».
Υπό τη διεύθυνση της Θούλης Μισιρλόγλου, καλλιτεχνικής διευθύντριας του MOMus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης που είναι και ο φορέας υλοποίησης της διοργάνωσης, η 9η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης σχεδιάζεται με συνδιοργανωτή τη ΔΕΘ-Helexpo και εταίρους τον Δήμο Θεσσαλονίκης και το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.
[1] Με τα λόγια της Hartman: «Οι πράξεις της απείθαρχης κίνησης –οι άγριες σκέψεις, τα παράτολμα όνειρα, οι απροσδιόριστες διαμαρτυρίες, οι αυθόρμητες απεργίες, η επαναστατική συμπεριφορά, η μη-συμμετοχή, το πείσμα και η ανυποχώρητη άρνηση – πέτυχαν την ανακατανομή της χρείας και της θέλησης και αναζήτησαν μια οδό διαφυγής από το χρέος και το καθήκον στην προσπάθεια να δημιουργηθεί ένα αλλότ(ρ)οπο μονοπάτι», Saidiya Hartman, Wayward Lives, Beautiful Experiments: Intimate Histories of Social Upheaval, W. W. Norton & Company 2019, σ. 237
